نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.
چکیده
فلسفه اصلی تأسیس نظام سیاسی در یک جامعه دموکراتیک، ایجاد سازوکارهای لازم جهت شناسایی و تضمین حقوق و آزادی‌ها است و به همین منظور، نظام نمایندگی مورد شناسایی قرار می‌گیرد تا مجموعه قدرت سیاسی مستقر در نهادهای سیاسی- حقوقی از طریق انتخابات آزاد، آراء مردم را به قانون و سیاست تبدیل کنند. بر همین اساس، اعتبار مجموعه نظام سیاسی و عملکرد حکومت با معیاری تحت عنوان آراء و رضایت مردم مورد سنجش قرار می‌گیرد. بدین ترتیب تمامی اجزاء حکومت از فرایند یک رابطه سیاسی- حقوقی تأسیس و حکومت به پشتوانه آراء عمومی، قدرت عمومی را به نمایندگی از سوی شهروندان اِعمال می‌کند. حاکمیت مبتنی بر ارزش‌های دینی دارای مبانی و اصولی است که آن را از سایر اشکال حکومت متمایز می‌کند؛ به‌نحوی‌که تشکیل آن در هر جامعه‌ای مستلزم وجود ساختارهای خاص اجتماعی و فرهنگی و باور اکثریت مردم به اختصاص مبانی حاکمیت به خداوند است. به نظر می‌رسد قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در موارد قابل توجهی از الگوی مدرن تبعیت کرده است و اراده ملّت را به‌عنوان بُنیانِ حکومت مورد شناسایی قرار داده است به‌نحوی‌که حفاظت از حاکمیتِ ملّت به‌عنوان غایتِ اصلی قانون اساسی» و تضمین حقوق و آزادی‌ها به‌عنوان غایتِ اصلی حکومت» را مورد توجه قرار داده است. پژوهش حاضر به‌صورت توصیفی- تحلیلی و با رویکرد حقوق عمومی مدرن تدوین گردیده و در پاسخ به این سؤال که «آراء عمومی در نظام‌های دموکراتیک و قانون اساسی ایران از کدام، مبانی، جایگاه و کارکِرد برخوردار است؟» انجام شده است.
تازه های تحقیق
ویژگی‌هایی یک نظام دموکراتیک که در این پژوهش مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت، حکایت از این دارد که حتی در نظام‌های مدرن و به ظاهر دموکراتیک هم نمی‌توان قاطعانه از حاکمیت مؤثر و ابتکاری مردم سخن گفت بلکه جوهر دموکراسی با چالش‌های زیادی مواجه گردیده به‌نحوی‌که این سیستم به تنهایی قادر به تضمین حقوق و آزادی‌های مردم نیست. امروزه هر چند تشکیل قدرت سیاسی و راهبری آن در نظام‌های دموکراتیک از فرایند یک رابطه سیاسی گذر می‌کند و آراء مردم از طریق نظام‌های انتخاباتی به قدرت تبدیل می‌گردد. اما، به نظر می‌رسد در غیاب شکل‌گیری صحیح افکار عمومی و گفتمان عمومی، سیاست و قانون حاکم بر شهروندان، لزوماً به منزله انعکاس اراده واقعی مردم تلقی نمی‌گردد. مشارکت فعال مردم در فرایند حکمرانی و ارزیابی مستمر اَعمال حکومت توسط مردم مستلزم رفع موانع متعددی است. بخشی از این موانع به‌صورت اجتناب ناپذیر با ظهور مدرنیته و عصر صنعتی شکل گرفته و در مواردی، دموکراسی را از یک مفهوم جوهری به یک فرایند شکلی تنزل داده است. بررسی و تحلیل بیشتر در این مورد از موضوع پژوهش خارج است و به همین میزان اکتفا می‌شود.
در نظام جمهوری اسلامی ایران؛ هدف قانونگذار اساسی این بوده است که اراده مردم را در تمامی طول حیات نظام سیاسی احراز کند و به همین منظور، سیستم جمهوری را مورد شناسایی قرار داده است تا تمامی ارکان و ساختارهای قدرت، دائماً اعتبار «قدرت سیاسی» خود را از رأی مردم کسب کنند و به همین دلیل است که مطابق قانون اساسی تمامی قدرت سیاسی باید از طریق انتخابات تولید و بازتولید شود و بدون گذر از مجرای انتخابات، هیچ «قدرت سیاسی معتبری» تشکیل نخواهد شد. روح حاکم بر نویسندگان مجلس بررسی نهایی قانون اساسی در مقدمه قانون اساسی و عبارت‌های بکار برده شده در آن از قبیل «سپردن سرنوشت مردم به دست خودشان» و «ایجاد زمینه مشارکت در تمام مراحل تصمیم گیری های سیاسی و سرنوشت ساز برای همه افراد اجتماع» مؤید شناسایی حاکمیت مردم بر سرنوشت خویش است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
and the Constitution of the Islamic Republic of Iran Relying on public votes in democratic systems
نویسنده [English]
- Alireza dabirnia
Associate Professor of Department of Public Law, Faculty of Law at University of Qom.
چکیده [English]
The main philosophy of establishing a political system in a democratic society is to create the necessary mechanisms to recognize and guarantee rights and freedoms. For this purpose, the representative system is recognized so that the political power that is in the hands of political and legal institutions, through free elections, turns people's votes into law and policy.Accordingly, the validity of the government is measured by the votes and satisfaction of the people. In this way, all the components of the government are established through the process of a political-legal relationship. The government exercises public power on behalf of the citizens and relying on their votes. Governance based on religious values has foundations and principles that distinguish it from other forms of governance in such a way that its formation in any society requires the existence of special social and cultural structures and the belief of the majority of people in assigning the foundations of governance to God. It seems that the Constitution of the Islamic Republic of Iran has followed the modern model in significant cases and has recognized the will of the nation as the foundation of the government; Protecting the sovereignty of the nation as the main goal of the constitution and guaranteeing rights and freedoms as the main goal of the government have been considered.The current research is descriptive-analytical and has been compiled with the approach of modern public law and in response to the question that "what are the foundations, position and function of public opinion in the democratic and constitutional systems of Iran?"
کلیدواژه‌ها [English]
- Public votes
- democratic system
- constitution
- Islamic Republic of Iran
- rights and freedoms
- governance
)