مطالعه تطبیقی مبانی نظری تأسیس دولت‌های لیبرال و نظرات جان رالز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق عمومی، عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور.

2 دانشجو دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق دانشگاه قم.

10.22091/cpl.2024.9991.1008

چکیده

گفتمان و نظریه‌های دولت ازجمله مباحث مهم حوزه حقوق عمومی است. دولت‌های لیبرال و مشروطه مدرن فارغ از تفاوت‌های نظری و بعضاً عملکردی به‌عنوان یکی از نظریه‌های دولت در ذات و اساس خود دارای اشتراکاتی می‌باشند. ازجملة این مؤلفه‌های مشترک؛ آزادی، برابری و بی‌طرفی دولت است. تفاوت درک و فهم نظریه‌پردازان در ماهیت این مؤلفه‌ها و ارتباط آن‌ها با هم قابل توجیه‌ترین دلیل شکل‌گیری انواع دولت‌های لیبرال و مشروطه مدرن در قلمرو کلی این مؤلفه‌ها است. این نوشتار که با روش توصیفی-تحلیلی نگاشته شده، حاکی از آن است که تفاوت مکاتب لیبرالیستی ریشه در نوع نگاه به مؤلفه «آزادی» و ارتباط آن با دیگر مؤلفه‌ها دارد؛ به‌طوری‌که بر اساس اولویت کمیت و میزان برخورداری انسان‌های بیشتر از آزادی‌های بنیادین یا اولویت کیفیت برخورداری مردم از این آزادی‌ها، مؤلفه‌های دیگر ازجمله برابری و بی‌طرفی دولت ماهیت و کارکرد متفاوتی پیدا می‌کنند. می‌توان گفت شکل‌گیری دو مکتب لیبرالیسم کلاسیک و لیبرالیسم برابری‌خواه ناشی از همین امر است. جان رالز با بنا نهادن دو اصل عدالت؛ آزادی و ارزش آزادی را از هم متمایز کرد. ایشان صرف برخورداری از آزادی، بدون در نظر گرفتن کمیت و کیفیت برخورداری مردم از آزادی را رد می‌کند. رالز ارزش آزادی را به برخورداری برابر همه مردم از آن تعبیر کرد و نظرات او از مؤلفه‌های برابری و بی‌طرفی دولت در راستای حفظ ارزش آزادی و برخورداری میزان بیشتری از مردم از این آزادی‌ها است.

تازه های تحقیق

یافته‌های این پژوهش به شرح زیر است:

  1. مفاهیم دولت مشروطه و لیبرالیسم در قرن بیستم به هم گره خورده است. مبنا و بهانه تشکیل دولت مشروطه در ابتدا شکل‌گیری فقط حول محور محدودیت قدرت حاکم و سهیم کردن طبقه خاص از مردم بود. درحالی‌که، مبنای دولت مشروطه در قرن بیستم، حفظ حقوق و آزادی‌های بنیادین مردم بود. به‌عبارت‌دیگر محدودیت قدرت حاکم بر مبنای احترام و برخورداری مردم از حقوق آزادی‌های اساسی بوده است.
  2. مؤلفه مشترک همه مکاتب لیبرالیسم، برخورداری مردم از آزادی‌های بنیادین است و مؤلفه‌های دیگر، ازجمله برابری و بی‌طرفی دولت علی‌رغم اجماع کلی بر روی کلیت این مفاهیم، همواره مورد مناقشه مکاتب مختلف بوده است. اختلاف دیدگاه و فهم متفاوت در باب مؤلفه‌های لیبرالیسم را می‌توان در دو دسته کلی لیبرالیسم کلاسیک و لیبرالیسم برابری‌خواه تقسیم کرد.

3.کمیت و کیفیت برخورداری مردم از آزادی‌های اساسی از دیگر مبناهای این تقسیم‌بندی است. لیبرالیسم کلاسیک با اولویت قرار دادن برخورداری مردم از آزادی‌های اساسی بدون توجه به کمیت و کیفیت این برخورداری به‌نوعی نسبت به برابری یا بی‌تفاوت بود و یا درنهایت قرائتی فراگیر نداشته است. برعکس مکاتب لیبرالیسم برابری‌خواه ضمن قائل بودن به برخورداری همه مردم از آزادی‌های اساسی، کیفیت و کمیت این برخورداری را مهم ارزیابی می‌کنند. درواقع، برابری را البته نه در معنای مارکسیستی بلکه تضمینی برای برخورداری همه مردم از آزادی‌های اساسی می‌دانند.

  1. در مورد بی‌طرفی دولت، مکتب لیبرالیسم کلاسیک قائل به بی‌طرفی حداقلی دولت است که این تلقی هم ریشه در عدم توجه این مکتب به کمیت و کیفیت برخورداری مردم از آزادی‌های اساسی دارد. برعکس مکتب لیبرالیسم برابری‌خواه قائل به بی‌طرفی متعادل دولت است و از دیدگاه این مکتب خط قرمز بی‌طرفی دولت نقض حقوق و آزادی‌های اساسی مردم است که در این راستا ممکن است خسارتی به مردم وارد شود. از یک نظر می‌توان گفت که عدم توجه به کمیت و کیفیت برخورداری مردم از حقوق و آزادی‌های بنیادین درنهایت به نقص و ورود خسارت منجر خواهد شد.
  2. برخورداری مردم از آزادی‌های اساسی در متن نظرات رالز به‌عنوان اصلی‌ترین مؤلفه نظریه لیبرالیسم قابل برداشت است. بدین ترتیب قرائت رالز از محدودیت قدرت دولت به‌عنوان مؤلفه اصلی دولت مشروطیت نه برای تقسیم حاکمیت بلکه برای محافظت از برخورداری مردم از آزادی‌های اساسی است. به‌نحوی‌که، در یک تقسیم‌بندی اولیه رالز قائل به دولت مشروطه بر مبنای حرمت آزادی‌های اساسی مردم است.
  3. رالز کمیت و کیفیت برخورداری برابر مردم از آزادی‌های اساسی را از طریق بنا نهادن دو اصل عدالت که حاوی اصل برابری فرصت‌ها و اصل تفاوت می‌باشند، مورد توجه قرارداد و قرائت ایشان از دیگر مؤلفه‌های مکاتب لیبرالیسم ازجمله برابری و بی‌طرفی دولت در راستای تضمین برخورداری برابر مردم از آزادی‌های اساسی است. این نظریه خاص رالز از لیبرالیسم هم متفاوت با نظرات لیبرالیسم کلاسیک و متفاوت با مکاتب مارکسیستی است زیرا اولی به‌طورکلی مؤلفه برابری را در نظر نمی‌گیرد و دومی برابری را برای محافظت از آزادی‌های اساسی برنمی‌گزیند. رالز با روشی خاص و بر مبنای اصول عدالت خود نوعی نابرابری را در درون دایره برابری افراد در برخورداری از آزادی‌های اساسی به وجود آورده تا نشان دهد که آن نوع نابرابری در جامعه قابل‌پذیرش است که درنهایت منجر به نقض دایره برابری مردم در آزادی‌های اساسی نشود. به‌عبارت‌دیگر ایشان فقط آن نوع از نابرابری را قبول دارد که به برخورداری برابر مردم از آزادی‌های اساسی کمک کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Theoretical Foundations of Liberal States and the Views of John Rawls

نویسندگان [English]

  • Abdolsaeid Shojai 1
  • ehsan movahedi pour 2
1 Assistant Professor of Public Law, Faculty Member at Payam-e Nour University, Iran.
2 PhD Student of Public Law, Faculty of Law of Qom University, Qom, Iran.
چکیده [English]

The discourse and theories of governance are among the important subjects in the field of public law. Liberal and constitutional states, despite their theoretical and sometimes functional differences, share certain common elements as theories of governance in their essence and foundation. Among these shared elements are freedom, equality, and impartiality of the state. The variations in the understanding and interpretation of these elements and their interrelationships are the most justifiable reasons for the emergence of different types of liberal and constitutional states within the broader scope of these elements. This descriptive-analytical article suggests that the differences in liberal schools of thought have their roots in the perception of the "freedom" element and its relationship with other elements. Depending on the prioritization of the quantity and extent of individuals' enjoyment of fundamental freedoms or the prioritization of the quality of people's enjoyment of these freedoms, other elements, such as equality and impartiality of the state, assume different natures and functions. The formation of classical liberalism and egalitarian liberalism can be attributed to this very matter. John Rawls distinguished freedom from the value of freedom by establishing two principles of justice. He rejected the mere enjoyment of freedom without considering the quantity and quality of people's enjoyment of it. Rawls interpreted the value of freedom as equal enjoyment of it by all individuals, and his views on the elements of equality and impartiality of the state aimed to uphold the value of freedom and enable a greater portion of the population to enjoy these freedoms.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Liberalism
  • Fundamental Freedoms
  • Equality
  • Impartiality of the State
  • John Rawls

مراجع

دبیرنیا، علیرضا؛ (1395)، قدرت مؤسس کاوشی در مبانی حقوق اساسی مدرن؛ چاپ دوم، تهران: انتشارات شهر دانش.
اسپریگنز، توماس؛ (1397)، فهم نظریه‌های سیاس؛ ترجمه؛ فرهنگ رجایی، چاپ دوازدهم،تهران: نشر آگاه.
برلین، آیزایا؛ چهارمقاله درباره آزادی؛ ترجمه؛ محمدعلی موحد، تهران: انتشارات خوارزمی.
بری بوزان، مردم، دولت‌ها و هراس، مطالعات راهبردی.
بشیریه، حسین؛ (1396)، لیبرالیسم و محافظه‌کاری؛ چاپ پانزدهم، تهران: نشر نی.
بوردو، ژرژ؛ (1383)، لیبرالیسم؛ ترجمه؛ عبدالوهاب احمدی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
رالز، جان؛ (1390)، نظریه عدالت؛ ترجمه؛ محمدکمال سروریان، انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
رالز، جان؛ (1392)، لیبرالیسم سیاسی؛ ترجمه؛ موسی اکرمی، چاپ اول، تهران: نشر ثالث.
رالز، جان؛ (1397)، نظریه‌ای در باب عدالت، ترجمه: مرتضی نوری، چاپ سوم، تهران: نشر مرکز.
رانی، آستین؛ (1374)، حکومت؛ ترجمه؛ لیلا سازگار، چاپ اول، مرکز ، تهران: نشر دانشگاهی.
شاقول، یوسف؛ نوری زاده، اکرم؛ (1397)، جان رالز از نگاه مایکل سندل؛ چاپ اول، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
عبدخدایی، مجتبی، (1393)، «دولت مدرن، دولت تمدنی»، فصلنامه فلسفه و الهیات، سال نوزدهم، شماره 3.
لاک، جان؛ (1394)، رساله‌ای در باب حکومت؛ ترجمه؛ حمید عضدانلو، چاپ پنجم، تهران: نشر نی.
ونت، الکساندر؛ (1384)، نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل؛ ترجمه؛ حمیرا مشیرزاده، وزارت امور خارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات.
وینسنت، اندرو؛ (1397)، نظریه‌های دولت؛ ترجمه؛ حسین بشیریه، چاپ سیزدهم، تهران: نشر نی.
هیوود، اندور؛ (1389)، سیاست؛ ترجمه؛ عبدالرحمن عالم، چاپ اول، تهران: نشر نی.
Barry, N. (2000). An Introduction to Modern Political Theory. Macmillan Press.
Bellamy, R. (1992). The Quest for a Post-Liberal Public Philosophy. In A. L. Allen & M. C. Regan (Eds.).
Church, W. F. (1941). Constitutional Ideal in Sixteenth Century France. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Dworkin, R. (1977). Why Bakke Has No Case. New York Review of Books.
Dyson, K. H. F. (1980). The State Tradition in Western Europe: A Study of an Idea and Institution. Oxford: Martin Robertson.
Franklin, J. H. (1973). Jean Bodin and the End of Medieval Constitutionalism. In H. Denzer (Ed.).
Mann, M. (1998). States, War, and Capitalism. Leotard: Blackwell.
Marx, K., & Engels, F. (1967). The Communist Manifesto. Harmondsworth. (First published 1888).
McIlwain, C. (1910). The High Court of Parliament and Its Supremacy. Yale University Press.
Nozick, R. (1974). Anarchy, State, Utopia. New York.
Sandel, M. J. (1996). Democracy's Discontent: America in Search of a Public Philosophy. Cambridge: Belknap Press.
Skinner, Q. (1978). The Foundation of Modern Political Thought, in 2 volumes. Cambridge: Cambridge Press.
Vincent, A. (1992). Modern Political Ideologies. Oxford: Blackwell.
www.wikipedia.org-
Abdolkhodaei, M. (1393). "Modern State, Civilized State." Philosophy and Theology Quarterly, 19(3).
Bari Bouzan, M. (n.d.). People, States, and Fear: Strategic Studies.
Berlin, I. (n.d.). Four Essays on Liberty. Translation by Mohammad Ali Mohebbi. Tehran: Kharazmi Publication.
Beshiriye, H. (1396). Liberalism and Conservatism (15th ed.). Tehran: Nashr-e Ni.
Bourdieu, P. (1383). Liberalism. Translation by Abdulwahhab Ahmadi (2nd ed.). Tehran: Nashr-e Ni.
Dabirnia, A. (1395). The Constituent Power: An Exploration into the Foundations of Modern Constitutional Law (2nd ed.). Tehran: Shahrdanesh Publication.
Heywood, A. (1389). Politics. Translation by Abdulrahman Alam (1st ed.). Tehran: Nashr-e Ni.
Locke, J. (1394). Two Treatises of Government. Translation by Hamid Azdanloo (5th ed.). Tehran: Nashr-e Ni.
Rani, A. (1374). Governance. Translation by Leila Sazegar. First Edition. University Press Center.
Rawls, J. (1390). A Theory of Justice. Translation by Mohammad Kamal Sarvari. Cultural and Social Studies Research Institute Publication.
Rawls, J. (1392). Political Liberalism. Translation by Mosi Ekrami. First Edition. Thalas Publication.
Rawls, J. (1397). A Theory of Justice. Translation by Morteza Nouri (3rd ed.). Markaz Publication.
Shaghool, Y., & Nourizadeh, A. (1397). John Rawls from the Perspective of Michael Sandel. First Edition. Mofid University Press.
Spragens, T. (1397). Understanding Political Theories (12th ed.). Translation by Farhang Rajaei. Tehran: Nashr-e Agah.
Vincent, A. (1397). Theories of the State. Translation by Hussein Beshiriye (13th ed.). Tehran: Nashr-e Ni.
Wendt, A. (1384). Social Theory of International Politics. Translation by Homeira Moshirzadeh. Ministry of Foreign Affairs, Institute of Printing and Publishing.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار