نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی دانشگاه قم.
2 استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم.
چکیده
حق آموزش یکی از حقوق اساسی و بنیادین است که در زمره حقوق بنیادین بشر محسوب می‌شود. این حق در سطح جهانی، ذیل کنوانسیون‌ها، میثاق‌های جهانی، اعلامیه جهانی حقوق بشر و حقوق اساسی کشورها از جمله کشور ایران مورد تأکید قرار گرفته است. همت جامعه جهانی در راستای حمایت از کودکان منجر به تصویب کنوانسیون حقوق کودک گردید که ایران در سال 1372 به آن پیوست. کنوانسیون حقوق کودک به‌عنوان یک کنوانسیون جهانی، معیارهایی برای حق آموزش و الزاماتی برای کشورهای عضو کنوانسیون مقرر نموده است؛ از جمله آن‌ها: عدم تبعیض، تحصیل رایگان، تحصیل اجباری و به‌کارگیری آموزش‌هایی جهت زندگی است. این اصول در حقوق ایران از جمله اصل 30 قانون اساسی ایران نیز تبلور یافته است. قانون اساسی که بنیادی‌ترین و اصلی‌ترین قانون کشور است بر حق تحصیل و آموزش رایگان برای تمام کودکان تأکید می‌کند. با توجه به این موضوع، این سؤال مهم مطرح می‌شود که آیا حمایت‌های صورت گرفته از حق آموزش کودکان در کنوانسیون حقوق کودک و حقوق اساسی ایران تضمین‌کننده نیازهای آنان است؟ با توجه به ماده 28 و 29 کنوانسیون و اصل 30 قانون اساسی، آموزش‌وپرورش ابتدایی باید اجباری و رایگان و در دسترس همه باشد. در صورت عدم تقاضای برخورداری از حق آموزش‌وپرورش برای کودکان، تنها راه برخورداری از این حق، حفاظت و تضمین تمام حقوق ساخته شده در کنوانسیون حاضر است. در این مقاله سعی داریم با رویکرد توصیفی-پژوهشی به مطالعه جزئی این موضوع بپردازیم.
تازه های تحقیق
حق بر آموزش برای برآورده شدن نیازهای آموزش‌پذیرها یک ضرورت بنیادین است. این حق به‌عنوان یک حق بشری بیان می‌دارد که همه افراد، کودکان و بزرگسالان حق دارند از آموزشی بهره‌مند شوند که برای توانمندسازی آنان در جهت رشد و توسعه علمی، فرهنگی، اجتماعی و انسانی آن‌ها طراحی شده باشد. این نوع از آموزش توانمندی‌های لازم را برای شرکت فعال فرد در زندگی آورد و زمینه‌ای برای تقویت حقوق بشر احترام به عقاید مخالف و گسترش اجتماعی فراهم صلح و توسعه پایدار است.
در تمامی اسناد بین‌المللی، همچون اولین سند حامی حق آموزش اعلامیه جهانی حقوق بشر و بعد از آن کنوانسیون حقوق کودک، آموزش در مقطع ابتدایی اجباری و همگانی شمرده شده و الزام کشورها در رایگان نمودن آن به چشم می‌خورد و در خصوص مقاطع بعدی آموزش متوسطه و عالی تنها الزامی که برای کشورها اندیشیده شده است، سعی در ترویج و در دسترس قرار دادن آن است. اقدامات مؤسسات حامی حقوق کودک همچون یونسکو و یونیسف نیز در همین چارچوب خلاصه می‌گردد.
در همین راستا لازم است دولت با توجه به مؤلفه‌هایی که در اسناد بین‌المللی بیان شده است، سطوح بالاتری از آموزش را فراهم بیاورند. در همین راستا قانون‌گذار اساسی ایران با ابتکاری هوشمندانه نه‌تنها آموزش تا دوره متوسطه را الزامی و رایگان دانسته است، بلکه آموزش عالی را نیز تا حد وسیعی به‌صورت رایگان پیش‌بینی کرده است. برخی کشورهای دیگر در مناطق مختلف جغرافیای نیز با توجه به امکاناتی که در اختیار داشته‌اند، اکتفا به آموزش‌های سطح ابتدایی نکرده و امکان آموزش در سطوح بالاتر را نیز برای افراد مستعد فراهم کرده‌اند؛ اما در مقابل دولت‌ها در جهت گریز از مسئولیت‌پذیری در بسیاری از موارد آموزش رایگان را تنها مربوط به دوره ابتدایی دانسته‌اند. کنوانسیون به‌صورت التزامی مشعر بر آموزش سطح بالاتر نیز هست؛ زیرا هدف که زندگی بهتر است، صرفاً به‌واسطه آموزش‌های ابتدایی محقق نمی‌شود و اگر هدف بهره‌مندی از این امر است باید شرایط تحصیلاتی فراتر نیز مهیا شود. لذا کشورها نیز باید با توجه به این مسئله اقدام به قانون‌گذاری در حوزه آموزش کنند، به‌بیان‌دیگر دستیابی که زندگی بهتر که حق کودک است مبتنی بر آموزش در مقاطع بالاتر از ابتدایی نیز است و همان‌طور که آموزش دارای وسعت گسترده‌ای است و مشمول آموزش مهارت‌ها می‌شود نیز مشمول سطوح مختلف آموزشی نیز می‌شود.
اما در حقوق ایران از حیث قانون‌گذاری در مورد تضمین این حق توسط والدین، خلأ و اجمال دیده می‌شود. اصل ۳۰ قانون اساسی تنها به اجباری و رایگان بودن آموزش کودکان اشاره دارد بدون اینکه درصدد بیان کیفیت آموزش کودک خصوصاً توسط والدین برآید در این زمینه مواد کنوانسیون حقوق کودک کارآمدی بیشتری دارد و باید توجه بیشتری به آن شود. آموزه‌های اسلامی همواره در تعلیم خود به این امر توجه کرده است و عدم انعکاس آن در قوانین بشری، نقصی است که باید هنگام تنظیم قوانین و مقررات مورد توجه قرار گیرد. لذا ضروری است حق تعلیم کودک توسط والدین به رسمیت شناخته شود و تضمین‌های قانونی برای حمایت از کودک در برابر والدین وضع شود تا علاوه‌بر نهادهای دولتی نهاد خانواده نیز به‌عنوان بنیادی‌ترین نهاد اجتماعی در راستای اجرای این حق مسئول شناخته شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Comparative Study of the Right to Education of Children from the perspective of the Convention on the Rights of the Child and the Constitutional Law of Iran
نویسندگان [English]
- Milad Kashi Komijani 1
- mahdi rajaei 2
1 Master's student of public law at Qom University,
2 Associate Professor, Department of Public Law, Faculty of Law, Qom of University.
چکیده [English]
The right to education is one of the basic and fundamental rights that is considered among the basic human rights. This right has been emphasized at the global level under conventions, international covenants, the Universal Declaration of Human Rights and the Constitutional Law of countries including Iran. The international community''s effort to protect children led to the ratification of the Convention on the Rights of the Child, which Iran joined in 1993. The Convention on the Rights of the Child, as a global convention, has established criteria for the right to education and obligations for the member countries of the convention, including: non-discrimination, free education, compulsory education and the use of education for life. These principles are also crystallized in Iranian law from including Article 30 of the Iranian Constitution. The constitution, which is the most basic and main law of the country, emphasizes the right to free education and training for all children. In view of this, the important question is whether the protections provided of children''s right to education in the Convention on the Rights of the Child and the Constitutional law Iran guarantee their needs? According to Articles 28 and 29 of the Convention and Article 30 of the Constitution, primary education should be compulsory, free and accessible to all. If there is no request to have the right to education for children, the only way to have this right is to protect and guarantee all the rights made in the present convention. In this article, we are trying to study this issue in detail with a practical-descriptive method.
کلیدواژه‌ها [English]
- the right to education
- fundamental human rights
- the Universal Declaration of Human Rights
- Constitutional Law؛ the Constitution of Iran؛ Convention on the Rights of the Child
انوشه، مهدی؛ (1389). «حق بر آموزش حداقلی در چهارچوب نظام بین‌المللی حقوق بشر»، تهران: پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
اسدی‌نژاد، محمد؛ رستمی، عباداله؛ مرادی، فاطمه؛ (1394). «حق آموزش و تربیت کودک در قوانین ایران و اسناد حقوق بشر»، دوفصلنامه علمی فقه و حقوق خانواده، سال بیستم، شماره 64.
اکبری، اسما؛ عباسی، عاطفه؛ (1397). «رویکردی بر حق تعلیم کودک توسط والدین در قوانین داخلی و اسناد بین‌المللی»، دوفصلنامة علمی فقه و حقوق خانواده، مقاله ترویجی، دوره 26، شماره 74.
امیری، محمدعلی؛ (1386). تفکر درباره تحولات آینده آموزش‌وپرورش، تهران: انتشارات سازمان.
پور متقی، محمدعلی؛ سادات پرن، هدی؛ (1399). «حق بر آموزش کودکان توان‌خواه ذهنی از منظر اسناد بین‌المللی حقوق بشر و حقوق ایران»، تهران: فصلنامه حقوق کودک، سال دوم، شماره ۷.
شریفی، سیما؛ (1389). «حمایت از حق آموزش کودکان در پرتو اسناد بین‌المللی»، تهران: پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور.
بلیغ، ناهید؛ (1383). کنوانسیون حقوق کودک و بهره‌وری از آن در حقوق داخلی ایران، تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
ذبیحی، محسن؛ (1395). «مطالعه تطبیقی حق بر آموزش کودکان در حقوق ایران، فرانسه و اسناد بین‌المللی»، تهران: پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور.
عباسی، عاطفه؛ (1389). «بررسی مقایسه‌ای قوانین و مقررات ایران با کنوانسیون حقوق کودک»، دوفصلنامه علمی فقه و حقوق خانواده.
کاظمی‌پور، ابراهیم؛ (1394). آموزش در جامعه اطلاعاتی، تهران: انتشارات کمیسیون ملی یونسکو ایران.
طباطبایی‌مؤتمنی، منوچهر؛ (1382). حقوق بشر و آزادی‌های عمومی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مؤمنی، عباس؛ (1392). «کودکان، پناهندگان و حق بر آموزش سیستم بین‌المللی حقوق بشر»، تهران: پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور.
هاشمی، سید محمد؛ (1383). حقوق بشر و آزادی‌های اساسی، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
Beiter KD، 2006، The protection of the right to education by international law, Social and Cultural Rights. Martinus Nijhoff publisher.
Bigdeli M. ، 2007، The rights of children and child with disability in domestic and international law. Educational Science: Education of exceptional.
Daniel, John. ، 1999 ،Right to education United nations Educational scientific and General Comment 13on the Right to education.
Detrick, Sharon, 1999، Commentary on the United Nations Convention on the
Rights of the Child: Martinus Nijhoff Publishers.
Eide, Absjorn، 2001،, Economic, social and cultural Rights, Norwegian instituted of Human rights, Norway.
- Spring, Joel,، 2000 ,the Universal Right to Education: Justification, Definition and Guidelines: Lawrence Associates.
Mirmohammadi M. Researches: child rights (The rights of children with disabilities) 2021، Qom: Mofid University.
Kewalramani, Angelina,، 2017, Status and Trends in the Education of Racial and
Ethnic Minorities: Diane Publishing.
UNICEF. Every child learns: UNICEF education strategy -2030-2019. NY: UNICEF; 2019.
Verhellen, Eugeen, 2001, Convention on the Rights of the Child: Background, Motivation, Strategies, Garant Publishers.
World Health Organization and UNICEF, 2013, Global Strategy for Infant and Young Child Feeding: Nonserial Publications.
)