مقامِ حاکم در وضعیتِ استثنایی؛ نظریه دیکتاتوری اشمیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 پژوهشگر دکتری حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

اشمیت، در زمانهٔ آشوب‌های سیاسی-اقتصادی آلمان می‌زیست و به چشم خویش مشاهده می‌کرد که بحران، چگونه اساس کشور و جامعه‌اش را تهدید نموده و به نابودی سوق می‌دهد. از همین روی او متوجه شد که استثنا، با تمامِ قوا، کارکردهای عادی نظام‌های متداول جامعه را از کار انداخته و نظمِ طبیعی امورِ سیاسی-اجتماعی را مختل می‌نماید. این نظمِ طبیعی، به‌وسیلهٔ هنجارهای حقوقی یا قانون، برقرار می‌گشت. حال آنکه اولین اثر استثنا، فلج نمودن نظمِ حقوقی و عقیم ساختن قانون است. پس اشمیت معتقد بود که در چنین شرایطی، باید چیزی فراتر از حقوق باشد تا بتوان اساس جامعه را حفظ کرد. او این وظیفهٔ خطیر را به حاکم جامعه محول کرده و او را مسلح به سلاحِ تصمیم، نمود. تا بدین نحو، در زمانهٔ بحران، حاکم، نظمِ حقوقی ناکارآمد موجود را، کنار گذاشته و با تصمیم سیاسی و خطیرِ خود، وضعیت عادی را خلق یا اِعاده کند؛ بنابراین حاکم در مقامی قرار می‌گیرد که بی‌شباهت به دیکتاتوری نیست. دیکتاتوری که یا وضعِ عادی را اِعاده می‌کند و استثنا را خنثی نماید؛ یا نظم و جامعه‌ای جدید خلق کند و اساسِ نوینی بیافریند. این پژوهش سعی می‌کند نظریهٔ دیکتاتوری اشمیت را، از منظر حاکم و وضعیتِ استثنایی فهم کرده و نشان دهد که حاکم-دیکتاتور، خلاف ادعاهای مرسوم، راه به استبداد و تصمیم‌گرایی محض نمی‌برد.

تازه های تحقیق

استثنا، به مانند حوادث طبیعی چون زلزله، بی‌خبر و ناگهانی رخ می‌نماید. نمی‌توان از پیش معین کرد که هر وضعیت بحرانی و استثنایی، چگونه و چه زمان اتفاق می‌افتد. بنابراین نمی‌توان آن را دقیق و جزئی پیش‌بینی نمود و کنترل کرد. هر تلاشی در جهت چارچوب‌بندی و کنترلِ استثنا، مانند آنچه در قوانین اساسی کشورهای مختلف موجود است؛ علاجی موقتی و بعضاً بی‌تأثیر بر این شرایط انضمامی است. از همین روی باید کسی یا نهادی باشد تا مبتنی بر فهمِ دقیق از وضعیت جامعه، ابتدا وجود استثنا را درک کرده و سپس برمبنای آنچه به نحو انضمامی در حال رخ دادن است؛ اقدام به چاره‌جویی نماید.

حاکم در زمانهٔ استثنا، همان مقامی است که هم وجود استثنا را تشخیص داده و تأیید می‌کند و هم برای رفع خطرِ آن، تصمیم می‌گیرد. پس در این وضعیت، حقوق و قانون، تنها می‌تواند این شخص یا نهاد را که چونان دیکتاتور عمل می‌کند، معرفی نماید و بستر مناسب را برای اتخاذ تصمیم‌های ضروری و خطیر در زمانهٔ بحرانی، مهیا سازد. از همین روی، حاکم، به‌مثابهٔ دیکتاتوری صالح، مبتنی بر اقتضائاتِ استثنای پیش‌آمده، تصمیم می‌گیرد که اساسِ موجود را حفظ کند و نظم را اعاده گرداند؛ یا اساسِ جدیدی برای هستی سیاسی ملتِ خویش خلق کند و دوباره قوهٔ مؤسس را به صحنهٔ سیاسی بازگرداند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Sovereign in the State of Exception: Carl Schmitt’s Theory of Dictatorship

نویسندگان [English]

  • Seyed Naser Soltani 1
  • کاظم احمدی 2
1 Assistant Professor of Public Law, Faculty of Law and Political Science, Farabi College, University of Tehran, Tehran, Iran .
2 PhD Candidate in Public Law, Faculty of Law and Political Science, Farabi College, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Carl Schmitt lived during the political and economic turmoil of Germany, witnessing firsthand how crises threatened the very foundation of his nation and society. He observed that the state of exception, in full force, disrupts the ordinary functioning of societal systems and paralyzes the natural order of political and social affairs—an order maintained through legal norms and the rule of law. However, Schmitt argued that the first effect of the exception is the suspension of the legal order and the incapacitation of the law itself. In such circumstances, he believed that something beyond the law is necessary to preserve the foundations of society. He entrusted this critical responsibility to the sovereign, empowering them with the instrument of decision. In times of crisis, the sovereign, according to Schmitt, must suspend the ineffective legal order and, through a decisive political act, restore or create a state of normalcy. As such, the sovereign assumes a position that closely resembles dictatorship: a dictatorship that either restores the normal order and neutralizes the exception, or constructs a new political and social order altogether. This study aims to understand Schmitt’s theory of dictatorship through the lens of the sovereign and the state of exception, demonstrating that the figure of the sovereign-dictator does not inevitably lead to despotism or arbitrary decisionism, contrary to common claims.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Schmitt
  • Exception
  • Law
  • Sovereign
  • Decision
  • Dictator

مراجع

آگامبن، جورجیو (۱۴۰۳). وضعیت استثنایی. ترجمه: پویا ایمانی؛ چاپ ششم، تهران: نشر نی.
 اشمیت، کارل (۱۴۰۲). حقوق‌دان در آیینهٔ خویشتن: گفت‌وگوی اشمیت با نشریه‌ای ایتالیایی در واپسین سال‌های عمرش. ترجمه: ابراهیم دهنوی؛ مندرج در ماهنامهٔ نقدنامهٔ علوم انسانی، پژوهشگاه علومِ انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره ۲.
References
Brännström, L (2016). Carl Schmitt’s definition of sovereignty as authorized leadership. In M. Arvidsson, L. Brännström, & P. Minkkinen (Eds.), The contemporary relevance of Carl Schmitt: Law, politics, theology (pp. [insert page numbers if known]). Routledge Press.
Dyzenhaus, D (2006). The constitution of law: Legality in a time of emergency. Cambridge University Press.
Gross, O (2000). The normless and exceptionless exception: Carl Schmitt's theory of emergency powers and the norm-exception dichotomy. Cardozo Law Review, 21(5-6), [insert page numbers if known].
Herrero, M (2015). The political discourse of Carl Schmitt: A mystic of order. Rowman & Littlefield International.
Kennedy, E (2004). Constitutional failure: Carl Schmitt in Weimar. Duke University Press.
McCormick, J (1999). Carl Schmitt's critique of liberalism: Against politics as technology. Cambridge University Press.
Scheuerman, W (2020). The end of law: Carl Schmitt in the twenty-first century. Rowman & Littlefield International.
Schmitt, C (2005). Political theology: Four chapters on the concept of sovereignty (G. Schwab, Trans). The University of Chicago Press.
Schmitt, C (2014). Dictatorship: From the origin of the modern concept of sovereignty to proletarian class struggle (M. Hoelzl & G. Ward, Trans). Polity Press.
Schupmann, B (2017). Carl Schmitt’s state and constitutional theory. In M. Loughlin, J. P. McCormick, & N. Walker (Eds.), Carl Schmitt’s state and constitutional theory (pp. [insert page numbers if known]). Oxford University Press.
Schwab, G (1989). The challenge of the exception: An introduction to the political ideas of Carl Schmitt between 1921 and 1936 (2nd ed. with a new introduction). GreenWood Press.
Vinx, L (2015). Carl Schmitt’s defense of sovereignty. In D. Dyzenhaus & T. Poole (Eds.), Law, liberty and state: Oakeshott, Hayek and Schmitt on the rule of law (pp. [insert page numbers if known]). Cambridge University Press.
حقوق عمومی تطبیقی
دوره 1، شماره 4 - شماره پیاپی 4
زمستان 1403
دی 1403
صفحه 100-123

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار